Επικίνδυνες ουσίες στο συνεργείο

Το συνεργείο είναι χώρος που κρύβει πολλούς κινδύνους. Ανάµεσά τους και οι επικίνδυνες χηµικές ουσίες, που είναι όµως απαραίτητες στην καθηµερινή εργασία.

Oι επικίνδυνες ουσίες στο συνεργείο είναι συνήθως προϊόντα απαραίτητα για την εκτέλεση κάποιων εργασιών, ή ουσίες που απελευθερώνονται κατά την εκτέλεσή τους. Οι εν λόγω ουσίες είναι αρκετές και οι σημαντικότερες από αυτές είναι: η βενζίνη, το πετρέλαιο, το λάδι του κινητήρα και των κιβωτίων, τα γράσα, οι διάφοροι διαλύτες, οι ίνες αμιάντου, τα βερνίκια και τα χρώματα, τα αέρια συγκολλήσεων, τα καυσαέρια κ.ά.

Οι κατηγορίες

Οι επικίνδυνες ουσίες μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

1. Οι σωματιδιακοί αερόφερτοι ρύποι, όπως οι σκόνες, οι ίνες, οι καπνοί και τα νέφη
2. Οι αερόμορφοι ρύποι, όπως αέρια και ατμοί
3. Οι υγροί ρύποι, όπως είναι οι διαλύτες.

Οι σκόνες δημιουργούνται από τη μηχανική κατεργασία στερεών σωμάτων και αποτελούνται από στερεά σωματίδια που έχουν τη δυνατότητα, λόγω της σχέσης τους μεταξύ διαμέτρου και πυκνότητας, να αιωρούνται.

Ίνες ονομάζονται τα επιμήκη αιωρούμενα σωματίδια, με μήκος μεγαλύτερο από 5μm, και σχέση μήκους προς διάμετρο μεγαλύτερη του 3. Η πιο γνωστή και επικίνδυνη ίνα είναι αυτή του αμιάντου.

Οι καπνοί είναι στερεά αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο μεταξύ 0,005 και 0,05μm που παράγονται με θερμικές και χημικές μεθόδους.

Τα νέφη είναι υγρά σωματίδια αιωρούμενα στον αέρα που παράγονται είτε με τη διασκόρπιση υγρών είτε από συμπύκνωση αερίων.

Οι αερόμορφοι ρύποι είναι ουσίες που εμφανίζονται στον ατμοσφαιρικό αέρα υπό μορφή αερίων ή ατμών, ενώ οι διαλύτες είναι υγρές χημικές ουσίες, ιδιαίτερα δραστικές. Οι κίνδυνοι από τους διαλύτες είναι οι παρακάτω:

1. Κίνδυνοι έκρηξης ή ανάφλεξης, αφού είναι κατά κανόνα πτητικοί και εύφλεκτοι. Οι περισσότεροι σχηματίζουν εύκολα εκρηκτικά μίγματα σε κανονική θερμοκρασία, γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνοι.
2. Ενδέχεται να προκαλέσουν νάρκωση.
3. Ενδέχεται να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες ή και θάνατο, αφού συχνά εμφανίζουν τοξική δράση.
4. Κίνδυνοι πρόκλησης ερεθισμού του δέρματος.

Οριακές τιμές

Μία χημική ουσία εισέρχεται στον οργανισμό με τρεις μηχανισμούς: με την εισπνοή, μέσω του δέρματος ή
των ματιών και με την κατάποση.

Η συγκέντρωση μίας χημικής ουσίας μέσα στον εργασιακό χώρο δεν πρέπει να υπερβαίνει κάποια όρια. Μέτρο της έκθεσης ενός εργαζομένου σε μία χημική ουσία είναι η δόση που λαμβάνει και αυτή είναι ανάλογη της συγκέντρωσης της ουσίας στον αέρα, αλλά και του χρόνου έκθεσης σε αυτή.

Ορίζουμε σαν οριακή τιμή έκθεσης (ΟΤΕ) την τιμή που δεν πρέπει να ξεπερνά η μέση 8ωρη χρονικά σταθμισμένη έκθεση του εργαζόμενου στη χημική ουσία.

Ορίζουμε σαν ανώτατη οριακή τιμή έκθεσης (ΑΟΤΕ) την τιμή που δεν πρέπει να ξεπερνά η μέση 15άλεπτη χρονικά σταθμισμένη έκθεση του εργαζόμενου στη χημική ουσία.

Οι οριακές τιμές έκθεσης μετρώνται σε mg/m³ ή ppm (μέρη στο εκατομμύριο).

Έτσι, για παράδειγμα, σύμφωνα με το ΠΔ 90/1999, οι ανώτατες τιμές ορίζονται σε:

• Διοξείδιο του άνθρακα CO₂: ΟΤΕ: 5.000 ppm και ΑΤΟΕ: 5.000 ppm
• Μονοξείδιο του άνθρακα CO: ΟΤΕ: 50 ppm και ΑΤΟΕ: 300 ppm
• Διοξείδιο του αζώτου ΝO₂: ΟΤΕ: 5 ppm και ΑΤΟΕ: 5 ppm
• Μονοξείδιο του αζώτου ΝO: ΟΤΕ: 25 ppm (δεν έχει οριστεί ΑΤΟΕ)

Η σήμανση

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλεται να επισημαίνονται με ειδικά σήματα οι κίνδυνοι που ενδεχομένως προκύπτουν για την υγεία των ανθρώπων. Στη συσκευασία τέτοιων προϊόντων πρέπει να υπάρχει ετικέτα με τυποποιημένα σύμβολα.

Τα τυποποιημένα ευρωπαϊκά σήματα, από το 2015 αντικαταστάθηκαν από τα αντίστοιχα διεθνή, τα σήματα GHS.

Έτσι, η ετικέτα στη συσκευασία ενός χημικού προϊόντος πρέπει να περιέχει τις παρακάτω πληροφορίες:

1. Ταυτότητα προϊόντος
2. Σύσταση προϊόντος
3. Όνομα του φορέα που ευθύνεται για την πώληση του προϊόντος
4. Περιγραφή κινδύνου
5. Μέτρα πρόληψης

Μέτρα πρόληψης

1. Η αντικατάσταση κάποιων χημικών ουσιών, όπου είναι εφικτό, με άλλες, λιγότερο επικίνδυνες. Για παράδειγμα υπάρχουν διαλύτες και καθαριστικές ουσίες με διάφορες διαβαθμίσεις, όσον αφορά την επικινδυνότητα.
2. Να απαγορεύεται η χρήση χημικών ουσιών, εάν στη συσκευασία τους δεν υπάρχει σχετική ετικέτα.
3. Όπου η συγκέντρωση χημικών ουσιών είναι υψηλή, απαιτείται τοπικός εξαερισμός, όπως οι απαγωγείς καυσαερίων στις θέσεις όπου μένει μόνιμα εν λειτουργία ένα αυτοκίνητο.
4. Όπου οι απαγωγείς δεν επαρκούν, επιβάλλεται η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού (μάσκας) ανάλογα με την περίπτωση.
5. Ο γενικός αερισμός του συνεργείου, όπως προβλέπεται από το ΠΔ 78/88, πρέπει να βρίσκεται πάντα σε λειτουργία.
6. Όταν οι κλιματικές συνθήκες το επιτρέπουν, οι πόρτες του συνεργείου πρέπει να είναι ανοικτές, για να ευνοούν τον φυσικό αερισμό.
7. Όταν ο εργαζόμενος στο συνεργείο έρχεται σε επαφή με λιπαντικά, πρέπει να κάνει χρήση προστατευτικού εξοπλισμού, δηλαδή να φορά γάντια.
8. Να απαγορεύεται η κατανάλωση τροφίμων, ποτών και το κάπνισμα στον χώρο του συνεργείου.

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΑΚΗ